1.Kainat kitabı. Kainat kitabı, her şeyde Allah’ı, Onun gücünü ve yasalarını gösterir. Kainat Kitabındaki kevni ayetler, gerçeği bildirir; aralarında asla çelişki görülemez.
Kainat kitabının diğer adı, sünnetullahtır. Yani, Allah’ın; evren, insan ve diğer tüm canlılar için geçerli kıldığı değişmez kanunlardır. Bu kanunlar, dünyanın her yerinde aynıdır. Örneğin; Ateşin yakıcılığı, suyun ateşi söndürme işlevi, sıcak ve soğuğun oluşması gibi.
“Kuşkusuz, göklerin ve yerin yaratılışında, gece ve gündüzün art arda gelişinde, aklını kullananlar için kesin kanıtlar (tekvini ayetler) vardır.” (3/190)
“(Kur’an’ın) gerçek olduğu açıkça belli olsun diye, afakta (dış dünyada) ve enfüste (iç dünyada) onlara kudretimizin ayetlerini/işaretlerini göstereceğiz. Rabbinin her şeye tanık olması yeterli değil mi?” (41/53)
- Tenzili Kitap. Allah’ın; insanların, akıllarını kullanarak nasıl bir yol izlemelerini öğreten Kur’an kitabıdır.
İnsan, hakikati görmek istiyorsa, tekvini ayetler ile tenzili ayetleri birlikte okumalıdır. Zaten tenzili ayetleri okuduğunuzda, size adres olarak tekvini ayetleri gösterir.
- Akıl. Allah’ın; insanların, hakikati (doğruyu ve gerçekleri) kavrayabilmeleri için kendilerine ikram ettiği bir güçtür. İnsanlar bu güç ile hem dünyasını ve hem de ahiretlerini mamur edeceklerdir.
Akıl gücü doğru bir şekilde kullanılmadan ne tekvini, ne de tenzili ayetler anlaşılır. Dolayısıyla akıl sağlıklı bir şekilde kullanılmadan hakikate ulaşmanın imkanı yoktur; zira her ne düşünürseniz düşünün, onu kavrayacak ve çözecek olan ancak akıldır.
- İlim/bilim. Hakikate sahip olmak ve doğru yol üzerinde yürümek için ilim/bilim adresine gitmek gerekir. İlim/bilim, Kur’an’ın yol göstericiliği ile elde edilir. Kur’an, aklı kullanmayı, ayetler üzerinde tefekkür etmeyi, tekvini ve tenzili ayetleri hayata kazandırmayı ister.
Örneğin; Allah’ın varlığını ve hükümdarlığını, geçmişte hangi nebilerin ve toplumların yaşadığını, nelerin yapılması ve nelerden kaçınması gerektiğini bizlere ilim bildirir. İlmin hakiki kaynağı Kur’an’dır. Hadis, tefsir, fıkıh, kelam Kur’an’ın şerhleri ve yorumlarıdır.
Bilim de gözlem ve deney kullanılarak evrendeki yasalardan sonuçlar çıkartmayı sağlar. Matematik, fizik, geometri, astronomi ve tıp başta gelen bilim dallarıdır.
- Maruf. İnsanlığın ulaştığı ortak örf, ortak iyilikler ve evrensel hukuktur. Din, kimden gelirse gelsin, tüm iyilikleri insanlığın ortak malı kabul eder. Kur’an, meşru ve maruf örfe uygun hareket etmeyi yasaklamamış, aksine tavsiye etmiştir.
“Çocukların ‘örfe uygun olarak’ beslenmesi ve giyimi baba tarafına aittir.” (2/233)
Nebi as da hiçbir zaman geçmiş toplumlardan tevarüs eden meşru ve maruf geleneğe karşı çıkmamış, onu aynen yaşatmaya devam etmiştir.
Selam ve muhabbetlerimle…
