Bu başlık altında enfal/ganimet ile “Allah ve Resulü” kalıbı üzerinde durmak istiyorum.
Enfal; kavramsal olarak, Allah tarafından müminlere bağışlanan, fazladan lütuf olarak verilen mal ve değerlerdir. Enfal, Türkçeye “ganimet” olarak çevrilmektedir. Ganimet ise, savaşta düşmandan elde edilen her türlü maldır.
Kur’an’da Enfal suresi adıyla bir sure vardır. Bu sure savaş durumundan (bedir savaşından) ve savaş hukukundan söz etmektedir. Bu savaşta, sayı ve imkanlar açısından güçsüz olan müminlerin, sayı ve imkanlar açısından güçlü olan zalimleri mağlup ettiği görülmektedir.
Enfal suresi şöyle başlamaktadır: “Sana (cihadın bahşettiği) enfal/gelirler hakkında soruyorlar. De ki (cihad sonucunda kazanılan) enfal/gelirler Allah ve elçisine aittir.” (8/1)
Bu surenin 41. Ayeti, birinci ayeti tahsis ederek şöyle buyurmaktadır: “Bilin ki ele geçirdiğiniz ganimetlerin beşte biri Allah’a, Resulüne, yakınlarına, yetimlere, yoksullara ve yolculara aittir.”
Ayetlerden anlaşılan şudur ki fiilen savaşa katılanlara 4/5 verildikten sonra, geri kalan 1/5’inin Allah ve Resulüne ve diğer ihtiyaç sahiplerine aittir. Belirtmek gerekir ki 7. Asırdaki savaş hukuku ile çağımızın savaş hukuku oldukça farklıdır. Çağımızda savaşlar, devletin maaşlı askerleriyle (memurlarıyla) yapılmaktadır. Savaşta kazanılan ganimetler, askerlere değil, devlet gelirleri olarak kaydedilmektedir. Dolayısıyla, savaşan askerin hakkı olan 4/5 hükmü maaşlara, Allah ve Resulü hakkı olan 1/5 hükmü de kamu/devlet malına dönüştürülmüştür.
Bu başlık altında asıl üzerinde durulması gereken husus, “Allah ve Resulü” kalıbıdır. Bu kalıp, Kur’an’ın anlaşılması için hayati bir öneme sahiptir. Maalesef, Müslümanlar arasındaki münakaşaların temelinde bu kalıp yatmaktadır.
Şimdi soralım: “Ganimet gelirleri Allah ve Resulüne aittir” denildiğinde, Allah’a ayrı pay, Resul’e ayrı pay mı olacak, yoksa ikisine birlikte tek pay mı olacak?
Ayetlerin maksadını dikkate alarak okuyanlar bilirler ki Allah, söyleyeceklerini Resul aracılığıyla söylemektedir. Dolayısıyla Resul, aracıdır/elçidir; Allah’ın talimatlarını duyurur ve yerine getirir. Allah ayrı/farklı, Resul ayrı/farklı şeyler söylemez. Onun içindir ki Resule itaat ve ittiba, Allah’a itaat olarak kabul edilmiştir.
Mesela, “(Bu),Allah’tan ve Resulünden kendileriyle antlaşma yapmış olduğunuz müşriklere gelen bir ihtardır” (9/1) ayetinde, biri Allah’tan, diğeri Resulünden olmak üzere “iki ayrı” ihtar yoktur. Tek bir ihtar vardır; o da Allah’tandır. Peki, niçin bu ikili kalıp kullanılır? Çünkü Allah’ın emirlerini pratikte/görünürde Resul getirmektedir. Dolayısıyla Resule itaat, (ayetleri Allah’tan getirdiği için) Allah’a itaattir. Yoksa -bazılarının yanlış anladığı gibi- asla iki ayrı otorite söz konusu değildir.
Ganimetlerin Allah ve Resulüne ait olmasına gelince, Burada da “bir pay Allah’a, bir pay Resule” şeklinde anlaşılmamalıdır. Bütünü Allah’a aittir. Allah’a ait olması ise, devlet malı veya kamu mülkiyeti olması demektir. Devlet malı olması, bir varlık üzerinde bazı kişilerin değil, toplumu temsil eden kamu teşkilatının hak sahibi olması demektir. Yani devlet malı, kamu malıdır; tüm vatandaşların yararlandığı mal demektir.
Kur’an indiği çağda ganimetleri ve diğer gelirleri korumak ve ilgili kişilere dağıtmak Resule tevdi edilirken, bugün için ise, yetkili olan devlet insanlarına emanet edilmiştir. Binaenaleyh, sosyal adaleti gözeten bir devlet, kamu maliyesini, devletin gelirlerini adil bir şekilde toplamak ve harcamakla mükelleftir.
Hülasa; 1. Dinin sahibi Allah’tır. Resul, dini tebliğ eder ve hayata dönüştürür. “Allah ve Resulü” geçen ayetlerde, iki ayrı güç/otorite değil, tek güç/otorite söz konusudur.
2. Ganimet gelirlerinin Allah’a ve Resule ait olması, onların şahsına değil, onların şahsında kamuya/devlete ait olması demektir.
3. Ekonomik ve sosyal alana dair ayetlerin güncellenmesi kaçınılmazdır. Çağın konjonktürüne ve örfüne göre güncellenmezse, tarihe terk edilecek ve dolayısıyla hayatımızı ihya etmeyecektir.
Selam ve sağlık dileklerimle…
